جمهور پرس/ این روزها و همزمان با سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در بهار ۴۳ دوباره دستگاه تبلیغاتی دشمن فعال شده و مدام بر طبل اینکه مردم از انقلابشان خسته شده‌اند می‌کوبند و دلیل آن را فاصله گرفتن انقلاب از شعارهای خود بیان می‌کنند.
در این نوشتار تلاش داریم به یکی از اصلی‌ترین شعارهای انقلاب ۵۷ که همانا «آزادی» بود، بپردازیم و ببینیم که آیا تبلیغات دشمن چه مقدار صحیح است؟ در ابتدا به مفهوم آزادی در اندیشه امام خمینی (ره) می‌پردازیم و با بیان اقسام آن به مصادیقش در جمهوری اسلامی می‌پردازیم.
تعریف آزادی
به عقیده امام خمینی (ره)، آزادی حق اولیه بشر است که در همان آغاز خلقت به او عطا شده است. آزادی که همواره امام از آن به (نعمت بزرگ الهی)، (هدیه آسمانی) و (امانت الهی) یاد می‌کند امتیاز به حساب نمی‌آید تا دولتی آن را اعطا و یا احیاناً پس بگیرد. آزادی حقی است همانند حق حیات که آدمی قبل از تشکیل جامعه و دولت از آن برخوردار است و دولت نیز موظف به پاسداری از حریم آن است
نکته مهم آن است که امام خمینی (ره) با استناد به حقوق بشر می‌فرماید: «حقوق بشر می‌گوید که همه افراد یک ملت آزادند در اینکه عقایدشان را بگویند، اینکه این ملت و هر ملتی حق دارد خودش تعیین کند سرنوشت خودش را، این از حقوق بشر است که در اعلامیه حقوق بشر هم آمده است»
انواع آزادی
آزادی از نظر امام به دو بخش کلی تقسیم می‌شود که به حوزه اجتماعی و حوزه فردی برمی‌گردد:
الف) آزادی اجتماعی
همچنان که قبلاً گفته شد آزادی تجویزی، نزد امام خمینی (ره) به حوزه‌ای از عدم مداخله‌ها تعلق دارد که دارای مرز و حدودی است. اما اقسام آن به شرح زیر است.
۱) آزادی بیان و عقیده
یکی از مهم‌ترین موارد در آزادی در حوزه‌های حاکمیتی آزادی از نوع سیاسی و اجتماعی، آزادیِ بیان و فعالیت سیاسی و احیاناً نشر آن است. چرا که آزادی‌های ماقبل بیان، از قبیل آزادی تفکر و اندیشه، در برخی از موارد غیراختیاری است و از سوی دیگر امکان اطلاع یافتن و جلوگیری کردن از آن هم وجود ندارد، مادامی که به صورت شفاهی یا مکتوب در جامعه پخش نشود.
در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، اظهار عقیده و آزادی بیان برای تمامی افراد، گروه‌ها و احزاب سیاسی مجاز است و این تجویز، اختصاصی به طرفداران نظام اسلامی ندارد.
ایشان در سخنی معتقد بودند: «در جمهوری اسلامی، اقلیت های مذهبی و حتی کمونیست‌ها نیز در بیان عقاید خود آزادند. آنچه که حدود و ثغور چنین نمادی از آزادی را معین می‌کند همان به خطر نیفتادن مصالح ملت است».
امام در پاسخ به این سؤال که: در مورد آزادی بیان و عقیده، شما چه حدودی را در نظر دارید؟ آیا فکر می‌کنید باید محدودیت هایی قائل شد یا نه؟ فرموده‌اند: «اگر چنانچه مضرّ به حال ملت نباشد، بیان همه چیز آزاد است، چیزهایی آزاد نیست که مضرّ به حال ملت ما باشد».
و در جایی در پاسخ به این پرسش که آیا فکر می‌کنید گروه‌های چپ و مارکسیست آزادی فعالیت خواهند داشت؟ می‌فرمایند: «اگر مضرِّ به حال ملت باشد جلوگیری می‌شود، اگر نباشد و فقط اظهار عقیده باشد مانعی ندارد همه مردم آزادند مگر حزبی که مخالف با مصلحت مملکت باشد»
۲) اقلیت‌های مذهبی
در اندیشه امام خمینی (ره)، اقلیت‌های مذهبی اعم از زرتشتی، یهودی، مسیحی و سنی برادران ایمانی ما هستند و در اجرای آداب دینی و اجتماعی خود آزادند. امام نیز جایی می‌فرمایند: «حکومت اسلامی نیز موظف است از حقوق و امنیت آن‌ها حمایت کند. آنان جملگی ایرانی‌اند و همانند هر ایرانی دیگر از حق تعیین وکیل، حق رأی و حق اظهار بیان و عقیده) برخوردارند».
۳) آزادی زنان
به عقیده امام خمینی «اولاً: از نظر حقوق انسانی، تفاوتی بین زن و مرد نیست، چرا که هر دو انسان‌اند، از این رو، زن همانند مرد از حق آزادی برخوردار اس؛ ثانیاً: از آن جا که عنایت اسلام نسبت به زن بیشتر از مرد است، زنان حقوق گسترده‌تری دارند. حق تحصیل، حق کار، حق مالکیت، حق رأی دادن، حق رأی گرفتن، حق انتخاب کردن و حق انتخاب شدن از جمله حقوق مسلمی است که برای زنان ثابت است؛ ثالثاً: آزادی زن تنها در جایی محدود می‌شود که زن به ملعبه مردان مبدل شود و حرام و مفسده در جامعه گسترش یابد. اسلام با آزادی زن نه تنها موافق است بلکه خود پایه‌گذار آزادی زن در تمام ابعاد وجودی زن است»
۴) آزادی مطبوعات
امام معتقد بودند: «مطبوعات می‌توانند با طرح نظرات افراد و گروه‌ها، به تقویت نظام همت گمارند، چرا که امور سیاسی بی‌مباحثه به مقصد نمی‌رسد. لسان مطبوعات باید «لسان نصیحت» و «لسان انتقاد» باشد. مرز آزادی مطبوعات تضعیف جمهوری اسلامی، توطئه علیه انقلاب و انتقام است. آزادی قلم و آزادی بیان معنایش این نیست که کسی بر ضد مصلحت کشور قلمش آزاد است که بنویسد. برخلاف انقلابی که مردم خون پایش داده‌اند، بنویسد. همچون آزادی صحیح نیست، قلم آزاد است که مسائل را بنویسد لکن نه اینکه توطئه برضد انقلاب بکند… ما برای مطبوعاتی احترام قائل هستیم که بفهمد آزادی بیان و آزادی قلم یعنی چه».
۵) انتخابات
چنانکه قبلاً اشاره شد امام خمینی (ره) انتخاب کردن و یا انتخاب شدن را از حقوق اولیه انسان می‌داند. از این رو، آدمی آزاد است تا در محیطی آزاد و بدون هیچگونه فشار، زور، تهدید و تطمیع در انتخابات شرکت جوید.
امام می‌فرمایند: «همانطور که بارها گفته‌ام مردم در انتخابات آزادند و احتیاج به قیم ندارند و هیچ فرد و یا گروه و دسته‌ای، حق تحمیل فرد و یا افرادی را به مردم ندارند»
جامعه اسلامی ایران که با درایت و رشد سیاسی خود جمهوری اسلامی و ارزش‌های والای آن و حاکمیت قوانین خدا را پذیرفته‌اند و به این بیعت و این پیمان بزرگ وفادار مانده‌اند، مسلم قدرت تشخیص و انتخاب کاندیدای اصلح را دارند. البته مشورت در کارها از دستورات اسلامی است.
از این رو حکومت آرمانی امام خمینی (ره) حکومتی است که اولاً: ماهیتاً مانع آزادی‌های مدنی مردم نباشد؛ در قالب نفی سلطنت و ثانیاً: به چنین آزادی‌هایی، در چارچوب حقوق بشر و شریعت اسلام احترام بگذارد و از آن‌ها در قالب جمهوری اسلامی محافظت کند
ب) آزادی فردی یا حریم خصوصی (Individual Space):
فرمان هشت ماده‌ای امام خمینی (ره) که در مورخه ۲۴/۹/۶۱ خطاب به قوه قضائیه و تمام ارگان‌های اجرایی در مورد اسلامی شدن قوانین و عملکردها، صادر شد، در واقع منشور آزادی‌های انسان در حریم شخصی است.
ایشان در این فرمان با تأکید بر اینکه «حال فعلی اشخاص با غمض عین از بعضی لغزش‌هایی که در رژیم سابق داشته‌اند» فرموده‌اند: هیچکس حق ندارد کسی را بدون حکم قاضی که از روی موازین شرعیه باید باشد توقیف کند یا احضار نماید. هر چند مدت توقیف کم باشد. توقیف یا احضار به عنف جرم است و موجب تعزیر شرعی است.هیچ کس حق ندارد در مالِ کسی چه منقول و چه غیرمنقول و در مورد حق کسی دخل و تصرف کند یا توقیف و مصادره نماید مگر به حکم حاکم شرع، آن هم پس از بررسی دقیق ثبوت حکم از نظر شرعی. هیچکس حق ندارد به خانه یا مغازه و یا محل کار شخصی کسی بدون اذن صاحب آن‌ها وارد شود یا کسی را جلب کند یا به نام کشف جرم یا ارتکاب گناه تعقیب و مراقبت نماید و یا نسبت به فردی اهانت نموده و اعمال غیرانسانی اسلامی مرتکب شود، یا به تلفن یا نوار ضبط صوت دیگری به نام کشف جرم یا کشف مرکز گناه گوش کند و یا برای کشف گناه و جرم هر چند گناه بزرگ باشد، شنود بگذارد و یا دنبال اسرار مردم باشد و تجسس از گناهان غیر نماید یا اسراری که از غیر به او رسیده ولو برای یک نفر فاش کند. تمام این‌ها جرم و گناه است و بعضی از آن‌ها چون اشاعه فحشا و گناهان از کبائر بسیار بزرگ است و مرتکبین هر یک از امور فوق مجرم و مستحق تعزیر شرعی هستند و بعضی از آن‌ها موجب حد شرعی می‌باشد».
به طور کلی با عنایت به اندیشه امام خمینی (ره) به‌عنوان معمار کبیر انقلاب اسلامی و تجربه چهار دهه گذشته در نظام جمهوری اسلامی می‌توان به راحتی دریافت کرد که در تمام مؤلفه‌های مورد نظر پیشرفت‌های جدی و واقعی نسب به تمام دوران‌های قبل از انقلاب به خصوص در دوران پهلوی رخ داده و نمی‌توان این دو دوره را به جهت تحقق مفهوم آزادی با یکدیگر قیاس کرد.
