فقر، قصه بلند غصه‌ها

جمهور آنلاین: فقر، توان سوز و جان‌فرساست؛ چونان سایه دهشتناکی که روز شادکامی را به شب سیاهی پیوند می‌زند؛ چونان رهزنی که بی‌رحمانه بر زن و مرد و پیر و جوان و بزرگ و کودک هجوم می‌آورد و آنان را چون دژخیمی شقاوت‌پیشه شکنجه می‌کند. فقر، دزد لبخندهاست، غارتگر شادی‌ها و دشمن پرخشم عاطفه‌ها و مهرورزی‌ها. فقر، سلامت‌سوز است و اندوه‌زا. فقر، قصه بلند بسیاری از غصه‌هاست.
فقر، از ناهنجارترین دردهای زندگی انسان است. این پدیده شوم، عمری به درازای تاریخ حیات آدمی دارد و از همان آغاز، همواره همزاد بشر بوده و پیوسته جسم و جان و جمله هستی آدمیان را دستخوش تباهی کرده است. متون کهن، اندرزهای فقرسوز پیشوایان دینی، رنج نامه شاعران گذشته و اندوه‌های جانگداز به یاد مانده در آثار نویسندگان، همه گواهی روشن بر قدمت و دیرپایی فقر در فکر و جان انسان‌ها دارد.
امروز بیست و پنجم مهرماه (هفدهم اکتبر)، «روز جهانی ریشه‌کنی فقر» است. این روز برای نخستین بار در سال ۱۹۸۷ با گردهم آمدن حدود صد هزار نفر در میدان تروکادروی پاریس، گرامی داشته شد و در سال ۱۹۹۲ با ثبت در سازمان ملل متحد، در سراسر جهان رسمیت یافت.
در جهان کنونی که روند پیشرفت اقتصاد، فناوری و منابع مالی باشتاب دگرگون می‌شود، میلیون‌ها انسان در فقر شدید زیستی به‌سر می‌برند. حال باید دید نیازهای طبیعی انسان و اولویت‌های آن کدامند؛ همان نیازهایی که در صورت برآورده نشدن، فقر و تبعات ناشی از آن را برای فرد و جامعه پدید می‌آورند.
«آبراهام مازلو» به عنوان یک روانشناس انسان‌گرا، برای نخستین بار نظریه سلسله مراتب نیازها را مطرح کرد. براساس این نظریه، انسان‌ دارای سلسله مراتبی از نیازهاست که به صورت یک هرم نمایش داده شده است. در سطح پایین این هرم نیازهای بنیادی و ابتدایی جای گرفته‌اند و هر چه به سمت بالای هرم پیش می‌رویم نیازها پیچیده‌تر می‌شوند. از دیدگاه مازلو سلسله مراتب نیازهای انسان ۵ سطح دارد که شامل نیازهای فیزیولوژیکی و جسمانی، نیازهای امنیتی، نیازهای اجتماعی و تعلق پذیری، نیازهای احترام و عزت نفس و در نهایت خودشکوفایی است.
مازلو رسیدن به هر سطح بالاتر را منوط به رفع نیازهای سطح‌های پایین‌تر می‌داند. به تعبیر دیگر، بدون ارضای نیازهای هر طبقه نمی‌توان به طبقه بالاتر دست یافت.
فقر، زندگی افراد به ویژه کودکان و نوجوانان را در دو بعد جسمی و روحی به مخاطره می‌اندازد. اهمیت این موضوع تا جایی است که سازمان‌های جهانی از جمله سازمان ملل را بر آن داشت تا با تشکیل سازمان‌های معتبر برای کمک به کودکان نیازمند و خانواده‌های‌شان از این معضل در سطح جهانی پیشگیری کرده و با آن به مقابله پردازند.
از یک سو این افراد در شرایطی ناامن زندگی می کنند و ناگزیرند رنج‌ها و مرارت‌ها، بی‌عزتی‌ها و بی‌‍حرمتی‌ها، محرومیت‌ها و تبعیض‌های اجتماعی را تاب آورده و دم نزنند. از سوی دیگر، این قربانیان خاموش به طور ناعادلانه‌ای از بسط دهندگان جرم و خشونت در جامعه تلقی شده و تهدیدی علیه نظم و ثبات اجتماعی محسوب می‌شوند.
صلح پایدار تنها زمانی تجلی می‌یابد که جوامع بشری بتوانند حرمت و حقوق اساسی شهروندان را تضمین نموده، مورد حمایت قرار داده و آن را محترم شمارند. تحول اجتماعی لازم برای صلح و آرامش در جامعه نیز، تنها از طریق مشارکت فعالانه و مساوی افراد آن جامعه تأمین می‌شود اما فقر به عنوان متغیری مستقل این معادلات را برهم می‌زند.
حال یافتن و اجرای راهکارها و راهبردهای موثر و کارآمد که با اتخاذ آنها بتوان در زمینه ریشه‌کنی فقر گامی اساسی برداشت امری لازم الاجراست. بر هیچ کس پوشیده نیست که به دلیل گستردگی ابعاد فقر، دولت و سیاست‌های اجرایی آن به تنهایی پاسخگوی رفع این معضل اجتماعی نخواهد بود و چنانچه مشارکت نهادهای مردمی صورت نگیرد، گام موثری در رفع و ریشه‌کنی این معضل برداشته نخواهد شد.